Zeytinde Bu Hafta – HANGİ GÜBRE NE İŞE YARAR!

Tahir Özgür TANER
Ziraat Mühendisi

Gübre satın alıyoruz da ne aldığımızı biliyor muyuz? Üzerlerinde rakamlar ya da farklı harfler ne demek oluyor bunlar? Kullanacağımız gübre, gerçekten bize faydalı mı?
Gübrelerin üzerinde yazan rakamlar, bulundukları sıraya göre hangi elementi barındırdığı ve yüzde olarak ne kadar bulunduğunu belirtir. Mesela, 15-15-15 ’i (üç onbeş) örnek verecek olursak, 100 Kg 15-15-15 gübrede; 15 kg Azot – 15 Kg Fosfor – 15 Kg ’de Potasyum bulunduğunu anlaşılır. Eğer 15-15-15 içeriğine Zn (Çinko) eklenirse bu sefer İsmi Süper 15-15-15 diye telaffuz edilir. Ve ya, 100 kg gübrede 20 – 20 – 0; 20 kg Azot – 20 kg Fosfor ve 0 Kg Potasyum (Potasyum yok) ihtiva ettiği anlamına gelir. Başka bir ürün DAP (Diamonyum fosfat) diğer adıyla 18-46-0’dır. Yine 100 Kg DAP ’da; 18 Kg Azot – 46 Kg Fosfor – 0 Kg Potasyum (Potasyum yok) demektir.
Tek Makro elementli Gübreler genelde özel isimle anıldığından elementel oranları belirtilmez. Mesela çok yaygın olarak kullanılan Şeker Gübre, teknik ismiyle Amonyum Sülfatın ya da AS’ın yazılımı 21-0-0’dır. CAN diye bildiğimiz Kalsiyum Amonyum Nitratın ise 26-0-0 (%32’lik Nitrat artık Üretilmiyor) ve ÜRE, ismi yetince kısa olduğu için azotun formuyla anılır ki onunda teknik yazılımıyla 46-0-0’dır. Yani 100 kg As 21 Kg, 100 Kg CAN 26 Kg ve 100 Kg ÜRE 46 Kg azot ihtiva eder ancak içeriğindedir ve asla Fosfor ve Potasyum bulunmamaktadır.
Ayrıca gübrelerin içerisinde yardımcı elementler ve iz elementler vardır. Mesela AS’ da kükürt, CAN’ da Kalsiyum gibi yardımcı elementler ihtiva etmelerinin dışında bu üç azotlu gübrenin azot formları farklıdır ki bu konuya girmeyeceğim yoksa iyice kafalar karışacak…
Çuvallarda gübre rakam yada açıklamalarının dışında parantez içerisinde ya da ME veya TE harfleriyle görebilirsiniz. Eğer çuvalın rakam yazan kısmının sonunda bu ikili harflerden biri yada paratez içerisinde bir rakam varsa bilin ki makro elementlerin dışında mikro ya da yardımcı elementlerde gübre içerisinde mevcuttur.

Bir diğer konuda gübrelerin pH değerleri, diğer bir tabirle mevcut toprak pH ’sına uygun gübrenin kullanımının önemi.
Örneğin Amonyum Sülfat Asidik yapılı bir gübre olduğu için bazik topraklarda, CAN bazik yapılı olduğu için asidik topraklarda tercih edilmeli, ÜRE ise nötr olduğu için pH ’değerleri dengeli olan arazilerde daha öncelikli tercih edilmelidir. Aynı zamanda gübrelerin pH ’sı toprak ıslahı içinde etkilidir. Asidik yapılı bir toprağa asidik bir gübre kullanırsak toprak pH’ değeri daha da aşağıya yani asidik yapıya kaymaya başlar.
Basitçe pH: 0 ila 7 arası Asit, 7 Nötr, 7 ila 14 arası Baziktir.
Bu neden önemlidir. Her element her pH değerlerinde hareket edemez. Genelleme yapar isek elementlerin büyük çoğunluğu 5,5 ila 6,8 pH değerleri arasında daha hareketlidir. Yani alınabilirlikleri daha yüksektir.
Ayrıca, Son zamanlarda gelişen teknolojinin tarımda etkili olduğu alanlardan biride gübre teknolojisidir. Toprakta en hızlı yıkanan element olan azotun ağır salınımlı hale getirilmesi ile normalde bölerek azot uygulanması gerekirken bu tarz uygulamaya gerek kalmamıştır. Bu teknolojiyle, azotun hemen yıkanıp topraktan gitmesi riski ortadan kalkmıştır.
Diğer bir gelişme olan DCD, MMMP, DMMP gibi katkılar ile bitkilere gübre salınımı kontrollü hale gelmiş ve bitkiler elementlerden çok daha fazla yararlanır olmuşlardır. Bu mekanizmalara sahip gübrelere piyasada “ Akıllı Gübre” terimi kullanılırken, bazı yanlış ya da kötü niyetli kişiler bu teknolojiye sahip olmayan gübrelere de akıllı gübre diyerek, bu gübrelerin itibarını zedelemiştir.
Diğer bir konuda Organomineral gübrelerdir ki bu gübreler aslında tarımsal uygulamada en ideal gübrelerdir. Bu gübrelerde, element dışında kalan dolgu maddesi organik yapıda olduğu için çözünme ve alınımı çok yüksektir. Aynı zamanda toprak organik maddesine de olumlu yönde etki yapmakta olan bu gübrelerin devlet tarafından desteği de bulunmaktadır. Ancak element oranlarının düşük olması ve kontrollü salınım imkânları olmaması gibi etkenlerden dolayı diğer gübrelere göre birim alana uygulaması daha fazla olmak zorundadır. Buda maliyeti artırdığı için tercihi az olmaktadır.
İz element gübrelerinden, kafanızı karıştırmaktan çekindiğim için burada bahsetmeyeceğim. Çünkü iyi bir toprak analizi olmadan kullanılması pek doğru değildir. Uygulanacak gübrenin, topraktaki oranları ve topraktaki diğer elementlerle antagonistik etkisi ciddi alınmazsa boşuna ve zararlı bir uygulama olma ihtimali çok yüksektir. pH ve organik madde de çok önemlilik arz etmektedir ki, bu konulara girmiyorum…
Bu açılımları yazmamın nedeni; rasgele, kulaktan duyma, atadan görme gübre kullanımının artık bitmesinin gerekliliğidir. Gübre uygulamak, bitkiye ne yapmasını istediğini söylemektir. Gübre firmaları da her amaç ve her koşul için çeşitli gübreler üretmektedir. Hatta son zamanlarda, nerdeyse ürüne özel gübre üretilmektedir. Gübre ucuz diye, bayii de bu varmış diye ya da bana bunu tavsiye ettiler diye alınmaz. Ya da alırsın bir çuval Şeker Gübre, atarsın ağaç başı 1’er kilo, sonra zeytin almak için market market gezersin hangi zeytin daha ucuz diye…