Dr. Kadir Dadan’la Erdek Tanıkları:
Mazhar Sevim Röportajı -5-

3. Bölüm: Başlangıçtan bugüne Erdek Turizmi;
Kazanmaya Çalışan da, Baltalayan da Erdeklilerdir

Turizm öncesinde Erdek’te sosyal yaşam nasıldı?
Turizmden önce Kiraz Bayramı(Seyranı) vardı. Çuğra’da. Maşatlıktan, Burhan Beyin meraya kadar her yer meyvelik. Yılda bir gün olurdu. O gün bütün Erdek Çuğra’da olurdu. Erdek’in canı Çuğra’dadır. Kum, deniz, hava, yeşillik. Deniz sığ, çoğu insan yüzme bilmiyor, denize girmek için uygun. Salıncaklar kurulur, sofralar yayılır, yenilir, içilir. Örnek ben nişanlıyım, benim ailem, kızın ailesi hep beraber ailecek oturulur. Gücü yeten kuzu çevirir. Olmayan hamur işi yapar. Sadece Erdek’ten değil, Gönen’den, Balıkesir’den, Susurluk’tan gelinirdi. Tam bir bayram havası.
Hıdrellez kutlanırdı. Sanayi bölgesinin orada olurdu. Yine aynı bahçelere çıkılır, gezilir, eğlenilirdi. Kiraz bayramı kadar yeme içme olmazdı.

Erdek’te ilk turizm nasıl başladı, nasıl gelişti?
Bak şimdi; Maşatlık dediğimiz bir yer var. Mehmet Öztoprak Pansiyonunun orada. Orası akasyalık ağaçlıktı. Buraya bir gençlik grubu geldi. Çadır kurdular. Çok güzel bir program yapmışlar. Bandoları bile var. Seyitgazi tepesine bayrak direği o bando ile çekildi. 1952-53 yılları olmalı. Erdek’te daha elektrik yok. Ben fırıncılık yapıyorum, makine yok elle yoğuruyoruz hamuru. Çamaşırlar palata çeşmesinde yıkanırdı. Ütüler kömürlü. Ateşi yakacan, koru alıp ütünün içine koyacan, ısınmasını bekleyeceksin, bugünkü gibi fişi tak iş tamam yok o zaman. Peşi sıra gelişler başladı, artistler falan.
Turizm başlayınca, bahçe sahipleri kamp yeri yapmaya başladılar bahçeleri. Öyle olunca Kiraz seyranı da sona erdi. Önce kampçılık, sonra ev pansiyonculuğu, sonra oteller. Turizm cemiyeti kuruldu. Zeki Yavuz vardı başında. Erdek damadı olurdu, Astsubay emeklisi. Sadece o değil, bir ekip vardı yönetim kurulu ile birlikte. Onlar işi götürdü.
Turizm Cemiyeti ilk kurulduğunda Kyzikosu gezdiriyordu. Ancak orayı bilen birilerinin rehberlik etmesi lazım. Gereği gibi değerlendirilemedi. Bir türlü kazılamadı ama Erdek’te bir çok kişi birden zengin olmuştur, oduncusundan, kömür hamalına.
İlk otel Gül Plaj. O zaman etrafı zeytinlik, meyvalık. Erdek ‘te turizm temelde yerli turizm, sezon kısa. 45 gün taş çatlasa 50 gün. Hep böyleydi. üç gün beş gün kalan da vardı, daha uzun kalan da, günü birlik gelen de. Gül Plaj ilk açıldığında yabancı turistler de geldi. Buradan Girite gidenler geldi bir ara. Almanlar, Yugoslavlar. İlgi ve ihtimam olmayınca zamanla kayboldular. Onları cezbeden bir şey kalmadı.

Turizm gelişiminde hatalar neydi?
Kayırmacılık o zaman da vardı. İnşaat ruhsatı adamına göre veriliyordu. Örnek Burhan Soydan’ın yarım kalan oteli. Bu otel hizmete girseydi, Erdek dünya çapında tanınır olurdu. Sekiz ayrı mekanda yerleşimi vardı. Otel bölgesi, pansiyon bölgesi, tek katlı müstakil ağaç evler, tepede sosyal tesis. Otel kışında kalınabilecek şekilde yapılacaktı. Yerli turist, yabancı turist ayrı ayrı. Makineler getirdi, tepeyi düzledi, ortada havuz, doğu ve batı tarafında gazinolar olacaktı. Sabahsa, sabah grubunu, akşamsa akşam grubunu seyredebileceksin. Ama ne hikmetse Ali Sarı ile takıştı. Aslında Memduh Aslanın döneminde inşaat ruhsatı alınmıştı. Ancak kumsalla ilgili bir anlaşmazlık var. Fatin beyin arsa payına ilişkin izalei şuyu davası vardı. Karar gecikince ruhsat süresi doldu. O sırada Belediye başkanı değişti. Ali Sarı geldi. Mühürledi inşaatı. İş uzayınca inşaatlar çürüdü. Bir süre sonra vazgeçti Burhan Bey. Gidin hala temelleri duruyor. Yani particilik girdi işin içine, ama cezayı Erdek yedi.
Erdek turizmini bozan bir iş de Romanların plaja hakim olmasıdır. İlk Romanlar mübadil olarak gelmiştir. Toplasan beş-on aile. Bunlar ilk andan itibaren halka karışmış, Erdek’in örf ve adetini benimsemiştir. Huzuru bozanlar Kemalpaşa’dan, Çan’dan ve diğer yakın ilçelerden sonradan gelip yerleşenlerdir. Burada geçmiş belediyelerin de hataları oldu. Edincik’e git bir tane Roman bulamazsın, barındırmaz. Başak toplamak için zeytinliğine bile sokmaz. Burada ben yakalayayım hırsızlığını, bir tokat çekeyim, Erdekli onun lehine şahitliğe gelir.